به نقل از «آنا»

فعالیت‌های دیپلماتیک ایران «پیوست اقتصادی ندارد»

تاریخ انتشار: ۴ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۹۱۸۸۱

مصطفی انتظاری، کارشناس مسائل منطقه در گفتگو با آنا در خصوص نزدیکی سیاسی کشورمان با سوریه و در عین حال پایین بودن روابط تجاری ایران با این کشور، اظهارکرد: اساساً در حوزه دیپلماسی اقتصادی، آن طور که باید از ظرفیت‌هایی که داریم، استفاده نمی‌کنیم. 

وی گفت: در سال‌های گذشته در مورد کشور‌های دیگری هم، چنین وضعیتی وجود داشته، مثلاً ما در دوره‌ای، به لحاظ دیپلماتیک و سیاسی برای رفع بی‌ثباتی‌هایی که در افغانستان بود، کمک کردیم و بعد از ثبات پیدا کردن این کشور، از ظرفیت‌هایی که وجود داشته استفاده نکردیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

انتظاری ادامه داد: به ویژه در حوزه آسیای میانه که این کشور‌ها زمانی پیوسته به خود ایران بودند، بعد از فروپاشی جماهیر شوروی در دهه ۱۹۹۰، دوباره ما آنقدر که باید، به لحاظ اقتصادی از ظرفیت‌های آنجا استفاده نکردیم و تجارتمان را آنقدر رونق ندادیم و حتی بعضی اوقات از لحاظ اقتصادی شیطنت‌هایی صورت گرفت که باعث شد آن بازار از دست ما برود.

این کارشناس مسائل منطقه افزود: در بحث سوریه و حتی عراق هم تا حدی این وضعیت وجود دارد؛ یعنی ما در دوره بی ثباتی، هرج و مرج و حملات تروریستی به این کشور‌ها از آن‌ها حمایت کردیم و بر اساس آن منافع ملی که تعریف کردیم، اجازه ندادیم تروریست‌ها آنجا را در اختیار خودشان بگیرند، اما بعد از این که ثبات به وجود آمد، آن طور که باید، در حوزه‌های اقتصادی اقدام نکردیم.

انتظاری مهمترین دلیل این امر را «ناهماهنگی» اقتصاددان‌ها، فعالین اقتصادی و تولید کنندگان ما با نیرو‌های سیاسی و حتی نیروی نظامی که به عنوان مستشار کمک می‌کنند و در آنجا رفت و آمد دارند، دانست.

وی با عنوان اینکه ما نیاز داریم، سرمایه‌گذار و تولید کننده ما همزمان با دیپلمات‌های ما در آنجا با طرف سوری و عراقی مذاکره کنند، اظهارکرد: تیم دیپلماتیک هم باید زمینه را برای اینکه محصولاتمان در آنجا تولید و بازاری برای آن‌ها شکل بگیرد، مهیا کند.

این کارشناس مسائل منطقه تصریح کرد:، چون این اتفاق نمی‌افتد، متاسفانه آن ظرفیتی که باید، شکل نمی‌گیرد و همین باعث می‌شود که در بلندمدت ما این بازار را از دست بدهیم و ببینیم که کشوری مثل ترکیه رفته آنجا و از ظرفیت اقتصادی استفاده می‌کند.

انتظاری درمورد علت نقش کمرنگ ایران در بازسازی سوریه، اظهارکرد: فعالیت‌های دیپلماتیک ما در کشور‌های مختلف «پیوست اقتصادی» ندارد، اگر این پیوست اقتصادی وجود داشت، مثلاً ما می‌گفتیم فلان شهر سوریه در جنگ داخلی از بین رفته و الان ما یک شهر جدید در کنارش ایجاد می‌کنیم، این موضوع هم، باعث محبوبیت ایران و هم، باعث سود تولید‌کنندگان ما می‌شد.

وی ادامه داد: انبوه‌سازانی که در ایران هستند و یک تجربه خیلی خوبی در زمینه ساخت مَسکن مهر و انبوه سازی در کشور خودمان دارند، می‌توانستند بروند آنجا و صنعت خانه سازی را در آنجا راه بیندازند.

این کارشناس مسائل منطقه اشاره کرد: ما ظرفیت‌های خیلی خوبی در «تولید مصالح ساختمانی و خدمات» داریم، پس ما می‌توانستیم از لحاظ تاسیسات و خدمات در آنجا نقش خیلی زیادی ایفا کنیم، اما، چون پیوست اقتصادی وجود نداشته ما می‌بینیم که از ره‌آورد این «توسعه سیاسی» که آنجا شکل گرفته به اندازه کافی نتوانستیم از آن جا استفاده کنیم.

انتظاری بیان کرد: هرچند هنوز هم دیر نیست، با توجه به اینکه نزدیکی‌های سیاسی ما با دولت بشار اسد همچنان وجود دارد، می‌توانیم از این ظرفیت استفاده کنیم، اما شاهد این که چنین زمینه‌ای ایجاد شده باشد، نیستیم.

وی با اشاره به آمار‌های معاونت اقتصادی وزارت خارجه، اظهارکرد: وزارت خارجه در بهترین حالت صرفاً به فکر تامین دلار‌هایی است که ایران از صادرات محصولاتش به کشور می‌خواهد برگرداند یا به فکر اینکه بخشی از «خام‌فروشی» که در حوزه نفت و گاز یا در حوزه محصولات باغی و کشاورزی در این صنعت انجام شود می‌باشد و متاسفانه دیگر به فکر اینکه ظرفیتی تعریف کند نیست.

این کارشناس مسائل منطقه گفت: مثلاً در «حوزه سدسازی»، ایران تجربه کم نظیری در منطقه غرب آسیا دارد؛ چه بسا که اندازه کل کشور‌های منطقه، ما در کشور خودمان سد ساختیم و می‌توانیم این تجربه را در پروژه‌های آبی، پروژه‌های گردشگری، ایجاد زیرساخت‌ها و شهرک‌سازی، این خدمات را به کشوری مثل سوریه که متاسفانه در جنگ داخلی بسیاری از زیرساخت‌های خود را از دست داده است، استفاده کنیم و این می‌تواند «آورده ارزی» برای کشورمان داشته باشد.

به گفته انتظاری دو سال پیش در دمشق، ما یک «خانه فناوری و نوآوری» ایجاد کردیم و زمینه برای استارتاپ‌ها ایجاد شد، حتی گفته شد که ظرفیت‌های خیلی زیادی برای ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی وجود دارد.

وی در این مورد افزود: یعنی ما می‌توانستیم تجربه توسعه فیبر نوری و اینترنت پر سرعت‌مان را در آنجا هم پیاده کنیم، اما تا جایی که من اطلاع دارم این موارد به نتیجه نرسیده است، البته ممکن است گام‌های موردی دیگری برداشته شده باشد.

این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: مهمترین دلیل این امر، آن است که پیوست اقتصادی، میان سیاست خارجی‌مان با بخش تولید کنندگان و سرمایه گذارانمان وجود ندارد، این باعث شده است که ما نتوانیم از نعمت‌های اقتصادیِ فعالیت‌های سیاسی و چه‌بسا نظامی امنیتی که انجام می‌دهیم، استفاده کنیم.

انتظاری در مورد نقش سفارتخانه ما در سوریه برای افزایش توسعه مبادلات تجاری با این کشور، اظهارکرد: سفارت ایران در سوریه، در دوره‌ای که این کشور درگیر جنگ بود طبیعتا اولویتش، اولویت‌های امنیتی و نظامی برای حفظ دولت در سوریه و جلوگیری از روی کار آمدن گروه‌های تروریستی بود.

وی در ادامه گفت: بعد از آن نیز بحث‌های مذاکرات و فشار‌های غرب بود، طبیعتا اولویت سفارت ما، اولویت سیاسی می‌شد به دلیل اینکه استقلال دولت آقای اسد را حفظ کند و مانع از نفوذ سیاسی کشور‌های خارجی در این کشور شود.

این کارشناس مسائل منطقه تاکید کرد:، اما الان به نظر من اولویت، باید «اولویت اقتصادی» باشد به خاطر اینکه سوریه در دوره تثبیت است؛ یعنی حتی به نفع پایدار بودن نظام آقای اسد است که بحث و کارآمدی اقتصادی را جدی بگیرد. 

 انتظاری گفت: بسیاری از افرادی که به سوریه سفر و تجربیاتشان را منتقل کردند، می‌گفتند که سوریه به لحاظ اقتصادی دچار ضعف‌های جدی است و شکاف طبقاتی مشهودی وجود دارد و بسیاری از زیرساخت‌های اقتصادی این کشور از بین رفته است.

 وی ادامه داد: اگر فکری به حال این موضوع نشود مجدداً دوره تازه‌ای از نارضایتی و ناکارآمدی را به وجود می‌آورد و چه بسا یک جنگ جدیدی را باعث شوند و این بهانه‌ای برای کشور‌های دیگر ایجاد شود، برای اینکه مجدد در امور این کشور مداخله کنند.

 این کارشناس مسائل منطقه با تاکید بر اینکه ایران، اولویتش حفظ دولت آقای اسد است، بیان کرد: سفارت ما باید مسائل اقتصادی را در اولویت قرار دهد.

انتظاری در پایان خاطر نشان کرد: یعنی سفارت ایران به کارآمدی اقتصادی دولت آقای اسد کمک کند، هم برای سرمایه‌گذاران و تولید کنندگان ما فضا و هم برای دولت آقای اسد ظرفیتی را ایجاد کند که ما در «بازسازی سوریه» نقش بیشتری داشته باشیم تا برخی کشور‌ها مثل فرانسه به دلیل بهبود وضعیت اقتصادی سوریه به این کشور نفوذ نکنند که این نفوذ باعث بحران‌های آینده است.

انتهای پیام/

منبع: آنا

کلیدواژه: وزارت امور خارجه سوریه و عراق دیپلماسی اقتصادی کارشناس مسائل منطقه تولید کنندگان پیوست اقتصادی دولت آقای اسد استفاده کنیم زیرساخت ها کشور ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۹۱۸۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مسقط، مهم ترین تسهیل کننده دیدارهای غیرمستقیم ایران و آمریکا / چرا عمان تمایلی به نمایش قدرت دیپلماتیک خود ندارد؟/ عمان کانال گفت و گوی غیرمستقیم میان تهران-واشنگتن را باز نگاه داشته است

«بر خلاف قطر که توجه جهانیان را به دلیل نقش میانجی در مذاکرات حماس و اسرائیل به خود جلب کرده است، عمان کمتر در «میانجیگری» و بیشتر در «تسهیل امور» شرکت می کند. این تمایز مهمی است که عمانی‌ها در رابطه با تعامل با مقامات آمریکایی و ایرانی و همچنین نمایندگان عربستان سعودی و حوثی‌ها در طول یک دهه جنگ داخلی یمن حفظ کرده‌اند.»

به گزارش جماران، Kristian Coates Ulrichsen ، از اعضای بخش خاورمیانه در موسسه بیکر است. تحقیقات او به بررسی موقعیت در حال تغییر کشورهای خلیج فارس در نظم جهانی و همچنین ظهور چالش‌های بلندمدت و غیرنظامی برای امنیت منطقه می‌پردازد.

او پیش از این به عنوان تحلیلگر ارشد خلیج فارس در مرکز مطالعات استراتژیک خلیج فارس و مدیر برنامه کویت در زمینه توسعه، حکومت داری و جهانی شدن در کشورهای خلیج فارس در دانشکده اقتصاد لندن کار کرده است. او در تازه ترین نوشتار به بررسی نقش مسقط در دیپلماسی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا پرداخته و می نویسد:

با شعله ور شدن تنش ها در خاورمیانه، عمان به عنوان یک کانال پشتیبان مهم بین ایران و آمریکا عمل می کند. پیش از پرتاب رگبار پهپادها و موشک‌ها به سوی اسرائیل در 13 آوریل 2024، طبق گزارش‌ها، ایران به واشنگتن خبر داده بود که پاسخش به حمله قبلی به محوطه سفارتش در سوریه، به دنبال جلوگیری از تشدید تنش است. این پیام از طریق یک کشور عربی حوزه خلیج فارس  یعنی عمان مخابره شد.

بحران کنونی در خاورمیانه، بحرانی است که مقامات عمان سال ها تلاش کرده اند از آن اجتناب کنند. عمان که در آن سوی تنگه هرمز از ایران قرار دارد و روابط دفاعی و امنیتی نزدیک با ایالات متحده و بریتانیا دارد، می‌داند که حملات تند و تیز خطر یک جنگ گسترده‌تر را که کشورها و گروه‌های غیردولتی مسلح را در سراسر جهان در بر خواهد گرفت، افزایش می دهد.

جنگ تمام عیار ممکن است با اقدامات تشدید کننده بیشتر تهران یا تل آویو آغاز شود، اما همزمان ممکن است از طریق محاسبه اشتباه یا سوء تفاهم نیز رخ دهد؛ به ویژه با توجه به فقدان کانال های رسمی دوجانبه برای گفت و گو و تنش زدایی میان دو طرف  و این جایی است که عمان وارد عمل می شود. برای سال ها، این کشور خلیج فارس بی سر و صدا سابقه ای برای خود در کاهش تنش های منطقه ای از طریق دیپلماسی دست و پا کرده است.

عمان از زمان حمله 7 اکتبر توسط حماس، این نقش را ادامه داده است. در ماه‌های پس از آن حمله و پاسخ اسرائیل به غزه که منطقه را ملتهب کرد، عمان گفت‌وگوهای سطح بالایی با ایران داشته است، میزبان دیوید کامرون وزیر خارجه بریتانیا برای گفت و گو در مورد امنیت در دریای سرخ بوده و خواستار آتش‌بس در غزه شده است. عمان اکنون می تواند نقش مهمی در باز نگه داشتن کانال ارتباطی بین ایالات متحده و ایران ایفا کند، زیرا طرف ها به دنبال کاهش تنش هستند.

عمان نمی خواهد میانجی باشد

عمان در کنار قطر و کویت همسایه - و همچنین سوئیس که در غیاب سفارت آمریکا نماینده منافع ایالات متحده در ایران است، نقش مهمی در دیپلماسی پشتیبان ایفا کرده است. اما رویکرد عمان از رویکرد سایر کشورها متمایز است. به جای شرکت در گفت و گوهای مستقیم، فضایی برای گفت و گو ایجاد می کند و به جای میانجی به عنوان یک تسهیل کننده عمل می کند.

دلایل متعددی برای تصمیم عمان برای ایفای نقش به عنوان یک تسهیل کننده وجود دارد. برخلاف چندین کشور دیگر خلیج فارس، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، عمان فاقد سابقه روابط پرتنش با ایران است.

در عوض، عمانی‌ها به یاد می‌آورند که ایران در دوران شاه در طول دهه 1970 از عمان حمایت کرد، زمانی که سلطان جدید آن زمان، قابوس بن سعید، در حال مبارزه با یک قیام در استان جنوبی ظفار بود.

حتی پس از سرنگونی شاه در انقلاب 1979 ایران و جایگزینی ساختار سیاسی، عمان جدا از سایرین در منطقه ایستاد و از درگیر شدن در رقابت‌های منطقه‌ای و رقابت برای نفوذ ژئوپلیتیکی که روابط ایران با کشورهای دیگر خلیج‌فارس را مخدوش کرد، خودداری کرد.

کانال های پشتی مخفی

مقامات عمانی به نمایندگی از یک کشور کوچک در یک منطقه ناآرام، فضاهای دیپلماتیکی را ایجاد کرده اند که به آنها اجازه می دهد تا با شرایط خود و به روش هایی که با نقاط قوت آنها همراه است، با مسائل منطقه درگیر شوند.

 همانطور که سید بدر البوسعیدی، یک دیپلمات حرفه ای که در سال 2020 وزیر امور خارجه عمان شد، در سال 2003 گفت: «ما سعی می کنیم از موقعیت میانی خود بین قدرت های بزرگتر برای کاهش احتمال درگیری در همسایگی نزدیک خود استفاده کنیم.»

بر خلاف قطر که توجه جهانیان را به دلیل نقش میانجی در مذاکرات حماس و اسرائیل به خود جلب کرده است، عمان کمتر در «میانجیگری» و بیشتر در «تسهیل امور» شرکت می کند. این تمایز مهمی است که عمانی‌ها در رابطه با تعامل با مقامات آمریکایی و ایرانی و همچنین نمایندگان عربستان سعودی و حوثی‌ها در طول یک دهه جنگ داخلی یمن حفظ کرده‌اند.

تسهیلات عمانی اشکال مختلفی دارد. این می‌تواند شامل ارسال پیام‌ها و حفظ کانال‌های ارتباط غیرمستقیم بین دشمنان یا ترتیب دادن کانال‌های برگشتی و میزبانی جلسات -البته به طور کاملا محتاطانه- باشد. درست بر خلاف سیاست دوحه که در ابتکارات میانجیگری قطر، مانند مذاکرات با طالبان که توافقنامه 2020 دوحه برای خروج نیروهای ایالات متحده از افغانستان را ایجاد کرد، تبلیغات پررنگ تری برای کشور میزبان دیده می شود.

اما رویکرد عمان با وجود مختصاتی که دارد نتیجه بخش هم هست. ویلیام برنز در کتاب خاطرات خود با عنوان "The Back Channel" که پس از بازنشستگی از وزارت امور خارجه و قبل از انتصاب او به عنوان رئیس سازمان سیا توسط جو بایدن، به رشته تحریر درآمد، شرح مفصلی از نقش عمان در تسهیل کانال پشتیبان بین ایالات متحده و ایران ارائه کرد. این گفت و گوها  در سال 2013 به مذاکراتی تبدیل شدند که منجر به توافق هسته ای ایران در سال 2015 شد.

این کانال پس از آن آغاز شد که مقامات ایرانی در سال 2012 پیامی را از طریق عمان به ایالات متحده ارسال کردند که در آن پیشنهاد برگزاری نشستی در مسقط، پایتخت این کشور حاشیه خلیج فارس را داده بودند.  برنز در این کتاب به یاد می آورد که رئیس اطلاعات عمان هنگامی که ما وارد اتاق جلسه می شدیم از هر دو هیئت استقبال کرد و پس از چند کلمه خوشامدگویی کوتاه اتاق را ترک کرد. عمان به عنوان کانال پشتیبان در طول هشت دور گفت و گوی سازنده، که طولانی ترین و پایدارترین تعامل بین مقامات ایران و ایالات متحده از سال 1979 بود، کاملا مخفی ماند.

میزبانی از دشمنان

در حالی که آب شدن یخ بین ایالات متحده و ایران دوام نیاورد، کانال پشتیبان عمان چندین عامل کلیدی برای موفقیت هر تلاشی برای کاهش تنش بین دشمنان به ظاهر سرسخت را برجسته کرد. اعتمادی که هر دو طرف به مقامات عمانی داشتند، بسیار مهم بود و نتیجه مثبت دیدارها باعث ایجاد اطمینان در استفاده هر یک از طرفین از کانال های عمانی شد.

نقش عمان به عنوان تسهیل کننده تعامل غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران با تصمیم رئیس جمهور دونالد ترامپ برای خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران در سال 2018 و شکست دولت بایدن در ورود مجدد به این توافق اهمیت بیشتری یافت. به نظر می رسد تنها زمانی که عمان مایل به ایفای این نقش نبود – زمانی که تنش ها پس از ترور ژنرال ایرانی (شهید) قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده در ژانویه 2020 افزایش یافت– به این دلیل بود که سلطان قابوس به شدت بیمار بود. در غیاب عمان، سوئیس هدایت کانال پشتیبان را برعهده داشت.

کاهش تنش ها

در طول تشدید تنش ها پس از حمله 7 اکتبر در اسرائیل، عمان پیام هایی را بین مقامات ایرانی و آمریکایی ارسال کرده است. در ژانویه 2024، مقامات عمانی میزبان هیئت‌هایی از مذاکره‌کنندگان ارشد هر دو کشور بودند که بین نمایندگان در اتاق‌های جداگانه رفت و آمد می‌کردند.

حتی در شرایطی که پس از بمباران ساختمان سفارت ایران در دمشق توسط اسرائیل در 1 آوریل، یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر در خاورمیانه آغاز شد، عمان در تلاش برای کاهش تنش‌ها بود.

در 7 آوریل، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، از عمان دیدن کرد و این فرصتی را برای مقامات عمانی فراهم کرد تا با آمریکا و دیگر مقامات غربی در مورد رویکرد ایران، در حالی که تهران در حال برنامه ریزی برای واکنش به حمله دمشق است، صحبت کنند.

و در حالی که بحران کنونی در خاورمیانه به اندازه ای است که عمان به تنهایی نمی تواند به آن رسیدگی کند، توانایی واسطه های مورد اعتماد مانند عمان - همراه با قطر و سوئیس - برای باز نگه داشتن کانال های ارتباطی برای به حداقل رساندن احتمال تشدید تصادفی تنش و برای تکمیل گفت و گوی آمریکا و اروپا با رهبران اسرائیل در تلاش برای یافتن راه حلی مسالمت آمیز برای خروج از این بن بست مهم است.